Ny tekst frå Kronikkserien for fred, først publisert på tyrkisk i Özgürlükçü Demokrasi, 11. september 2016:

Å høyre skriket eller gå vidare 

Av Emek Erez

Omsett av Gunvald Axner Ims

 

I dagboka si beskriv Edvard Munch historia bak det berømte måleriet ”Skrik”: Munch går bortover vegen med to venner. Så går sola ned, og himmelen blir blodraud. Målaren kjenner seg trøytt og lener seg mot gjerdet medan dei to vennene går vidare. Munch skriv korleis han kjende skriket gjennom naturen, det han sidan måler fram i bildet. Når eg tenkjer på bildet i dag, slår det meg kor kjend det verkar. Nokre går vidare, held fram i livet som om ingenting har hendt, øyra er stengde for det djupe skriket, for brutaliteten. Andre stader finst dei som ikkje klarer å snu ryggen til skriket, som stansar opp og lyttar til det stigande ropet fordi dei ikkje har samvit eller tanke for anna, nett som Munch høyrer skriket og ikkje kan gå vidare. 

Aslı Erdoğan, Necmiye Alpay og fleire titals venner og kjende sit fengsla: Journalistar, akademikarar og lærarar som har mista jobben for å ha skrive under på eit opprop for fred. Dei er alle gode menneske som høyrer skriket frå natur, menneske og dyr, og prøver å gje det ei stemme. Dei klarer ikkje å snu å ryggen til sanninga og halde fram med livet dei lever, men gjev slipp på det komfortable livet for å setje seg imot undertrykking og utestenging same kor mykje det kostar. Kvifor gjer dei motstand? Fordi dei ikkje har formstøypte hjarte, fordi dei ikkje er serieproduserte fabrikkvarer eller figurar som staten har dreidd til med tvinge. Dei har hjarte som let seg påverke og forme, og dei let ikkje dei som styrer, bestemme kva veg dei skal gå, eller kva kjensler dei skal ha. Derfor rammar undertrykkinga dei så hardt og gjev likevel livskraft, for korleis skal ein elles kunne puste, korleis kan ein la vere å sjå det som så mange opplever, og korleis skal ein klare å tilgje seg sjølv om ein ikkje låner øyre til det stigande ropet?

Dessverre er ikkje staten og styresmaktene dei einaste skuldige når eg tenkjer på det vi opplever i desse dagane. Vi har fått eit samfunn der hatkulturen er like sterk som fascismen. For om vi berre klandrar staten og makta, så er det eit bedrag. For det er folk som ”av fri vilje” er med og utfører overgrepa til statsmakta. Det er vanskeleg å finne ei god forklaring på situasjonen, men det er blitt skapt ein tankegang som det ikkje går an å sjå bort frå. I årevis har denne tankegangen som inneber at dei andre alltid er dårlege, fått spreie seg i utdanningssystemet, media og religiøse organisasjonar, heilt til den viser seg i dei enkelte møta mellom folk på gata. I historiebøkene på barneskolen står det om korleis ”fienden vart feid på sjøen”, som om det var ein stor siger, utan å nemne at den fienden også var menneske. Den offisielle historia er skapt av ideologar som ser krig nesten som ein fest, som aldri har tvilt eit sekund på seg sjølv, og ikkje kjem på tanken å spørje seg kva dei har sagt, kvifor dei døyr, menneska i dei folkemassane dei skriv om. Det minner meg om kva Orwell har skrive om nasjonalistane: 

”Ikkje berre let dei vere å kritisere det grufulle som blir utført av deira eigne, dei har også ei uvanleg evne til ikkje å høyre noko som helst om det.”

Vi står ved eit vegskilje. Eit djupt skilje mellom dei som klarar å ha med seg hjartet og samvitet sitt og tre ut av rammeforteljinga som er skapt av makta, dei som skaper seg ein nomadeidentitet og tilpassar seg statlege forordningar, og dei som berre kan sjå seg sjølv på ein plass i fellesskapet som det rådande vi’et føresteller seg. Dette skiljet blir berre djupare og djupare, det er til å miste pusten, det et opp setningane og riv orda frå kvarandre. Eit djupt sår mellom dei som består statsprøven og dei som blir att. 

Visst kjem det nye dagar, song folkediktaren Hüseyin:

”Dei kallar det verda, men alt går over, kva dag er ikkje blitt til kveld?”  

Når det ein dag blir kveld og vi kan sjå med tilbakeblikk på alt det som ikkje kan tilgjevast, vil det også stå klart for oss at det er for seint å høyre skriket, for det er her og nå. Så la oss kjenne tyngden av liva våre, høyre skriket før det er for seint, som Aslı Erdoğan, Necmiye Alpay og dei andre ... 

Om forfattaren:

Emek Erez er masterstudent i etnologi ved Universitetet i Ankara, der ho har studert Antikkens språk og kulturar. Ho har skrive mange artiklar om film og litteratur, kjønn og filosofi som har stått i forskjellige tyrkiske aviser, tidsskrift og nettpublikasjonar.

-->